AI geeft structuur aan open leermiddelen
Traditionele lesmethoden bieden een stevig fundament aan het onderwijs. Open leermiddelen voegen flexibiliteit en variatie toe. Generatieve AI brengt deze twee werelden samen: de structuur van een methode en de vrijheid van open materiaal.
Tekst: Jan-Wolter Smit, head of education bij LessonUp Beeld: Jan-Wolter Smit/Maaike Zweers
Traditionele lesmethoden bieden structuur, betrouwbaarheid en houvast. Leerlingen herkennen de opbouw van lessen en weten wat er van hen verwacht wordt. Een voorspelbaar ritme – dit weet je al, dit leer je nu, doen, terugkijken – geeft houvast en laat leerlingen focussen op de inhoud.
Maar traditionele lesmethoden hebben ook beperkingen. Ze zijn geschreven voor de gemiddelde leerling, met een vast tempo en een vooraf gekozen invalshoek. Bovendien verouderen ze razendsnel.
Open leermiddelen kennen die beperkingen niet. Ze zijn razendsnel op maat te maken.
Vier voordelen van open leermiddelen
- Leerlingen verschillen in tempo, niveau en interesse. Open leermiddelen maken differentiatie makkelijker.
- Methodes lopen vaak jaren achter, open leermiddelen kunnen inspelen op actuele gebeurtenissen.
- Niet elk onderwerp komt in de methode even goed uit de verf; open materiaal vult die gaten.
- Vrij beschikbaar, dus ook buiten de klas bruikbaar.
Samenhang ontbreekt bij open leermiddelen
In de praktijk zijn open leermiddelen soms schitterend, vaak praktisch, maar zelden compleet. Het resultaat: losse onderdelen, een PowerPoint hier, een werkblad daar. Inspirerend, maar wat ontbreekt, is de samenhang.
Word auteur, redacteur en uitgever
Maak zelf een doorlopende leerlijn met AI
Generatieve AI kan je helpen de voordelen van beide methoden te combineren. Je zet er in korte tijd een doorlopende leerlijn mee op. Niet door willekeurig lessen te genereren, maar door onderwerpen en leerdoelen logisch te ordenen.
Een mogelijke aanpak:
- Start bij de kaders. Kerndoelen, eindtermen of examenprogramma’s vormen het fundament.
- Koppel leerdoelen. Laat AI per onderdeel expliciteren wat leerlingen moeten kennen en kunnen.
- Bouw een concept. Orden de leerdoelen tot hoofdstukken en paragrafen alsof je een methode ontwerpt.
- Werk uit. Vraag AI om suggesties voor uitleg, opdrachten en toetsvragen, altijd gekoppeld aan die leerdoelen.
Uitgebalanceerd lesmenu met AI én open leermethode
Open leermiddelen zijn nog te vaak een lopend buffet. Iedereen schept zijn favoriete onderwerpen op, maar de saaie of lastige gerechten blijven liggen. Het resultaat: een bord vol losse happen. Generatieve AI kan dat buffet veranderen in een doordacht, uitgebelanceerd lesmenu: compleet, evenwichtig en afgestemd op de leerdoelen.
Mini-case: de Industriële Revolutie in vier stappen
Stel: je bent geschiedenisdocent en je wilt een leerlijn maken voor de tweede klas vmbo over de Industriële Revolutie. En dan liefst in één middag.
Stap 1. Voer de eindtermen in
Bijvoorbeeld: leerlingen begrijpen hoe de Industriële Revolutie begon, welke gevolgen dit had voor arbeid en samenleving, en hoe dit leidde tot politieke en sociale veranderingen.
Stap 2. Vraag AI om een concept structuur
- Hoofdstuk 1. De aanloop, agrarische revolutie, bevolkingsgroei
- Hoofdstuk 2. Nieuwe uitvindingen en fabrieken
- Hoofdstuk 3. Leven en werken in de stad
- Hoofdstuk 4. Kinderarbeid en sociale kwesties
- Hoofdstuk 5. Politieke reacties en hervormingen
Stap 3. Laat AI de leerdoelen per hoofdstuk formuleren
Bijvoorbeeld uitleggen waarom fabrieksarbeid ontstond en wat dit betekende voor het dagelijks leven.
Stap 4. Laat AI elk hoofdstuk uitwerken in lessen met een vast stramien
- Dit weet je al (activeren van voorkennis, bijv. boerenleven in de 18e eeuw)
- Dit leer je nu (nieuwe kennis en bronnen)
- Doen (opdrachten: reproductie, toepassing, inzicht)
- Terugkijken (reflectie: voordelen en nadelen van de Industriële Revolutie)
Handige prompts om zelf uit te proberen
Zelf een les over de Industriële Revolutie maken voor je eigen niveau? Dan helpen deze prompts je op weg.
Leerlijn opzetten
“Maak een leerlijn van vijf hoofdstukken voor de Industriële Revolutie, geschikt voor tweede klas vmbo. Begin bij de oorzaken, eindig bij de sociale gevolgen.”
1. Leerdoelen formuleren
“Schrijf per hoofdstuk drie leerdoelen: wat moeten leerlingen kennen en kunnen na afloop?”
2. Hoofdstuk opdelen
“Deel hoofdstuk 3 (Leven en werken in de stad) op in paragrafen en bedenk korte titels die leerlingen aanspreken.”
3. Lesopbouw in vast stramien
“Maak voor hoofdstuk 2 een les volgens dit stramien: Dit weet je al – Dit leer je nu – Doen – Terugkijken.”
4. Opdrachten genereren
“Bedenk drie opdrachten voor paragraaf 4 over kinderarbeid. Eén reproductie-opdracht, één toepassingsopdracht en één inzichtvraag.”
5. Reflectie toevoegen
“Schrijf een afsluitende vraag die leerlingen laat nadenken over de verschillen tussen de Industriële Revolutie en hun eigen tijd.”
