AI op school:
neem de regie
Bij de opmars van AI in het onderwijs creëert het aanbod nog te vaak de vraag. Scholen en het onderwijsveld moeten de regie pakken. Niet de markt of de techniek moeten hierbij voorop staan, maar juist de ontwikkeling van de leerling.
Henk van de Hoef, onderwijskundige en directeur bij Privacy op School
Evelijn Jeunink, Manager Onderzoek en Ontwikkeling en Privacy Adviseur bij Privacy op School
Beeld: Envato
Nog te vaak komen AI-toepassingen via één of meerdere enthousiaste leraren of leerlingen de school in. Het aanbod creëert de vraag en niet andersom. Hierdoor bepalen de aanbieders van AI de voorwaarden.
Dit is niet wenselijk, want technologiebedrijven ontwikkelen AI nu eenmaal met andere doelen voor ogen. Daarbij gaat het eerder om schaalbaarheid en winst dan om pedagogische uitgangspunten of gelijke kansen.
Onderwijs draait om mensen
Onderwijs geven en ontvangen draait om mensen. Goede relaties in de klas, vertrouwen in de docent en het bieden van een veilige context zijn noodzakelijk voor positieve leerervaringen. Technologie kan daarbij helpen.
Achter elke nieuwe toepassing schuilen belangrijke vragen. Maken we hiermee het onderwijs écht beter? Helpt deze toepassing de leerling beter leren? En past deze technologie bij onze visie op goed onderwijs? De antwoorden zijn niet bij voorbaat positief of negatief. Ze maken duidelijk onder welke voorwaarden de inzet van AI gewenst is.
Scholen moeten grip krijgen op het gebruik van AI, de voorwaarden bepalen waaronder AI gebruikt wordt en invloed uitoefenen op ontwerpkeuzes van ontwikkelaars. De invloed op het leren, de rolverdelingen in de klas en de ontwikkeling van de leerling moeten centraal staan.
‘Hoe zorgen we ervoor dat AI het leren versterkt in plaats van ondermijnt?’
Wie bepaalt het aanbod?
Onderwijs is gebouwd op belangrijke waarden: autonomie, gelijkheid, inclusie en vertrouwen. AI kent die waarden niet of slechts beperkt, tenzij de scholen ze expliciet maken en hun keuzes voor AI-toepassingen daarop afstemmen.
Tegenkracht tegen de belangrijke positie van de aanbieders is door de school alleen te bieden door een doordacht AI-beleid als onderdeel van het ICT- en onderwijsbeleid. Dat beleid hoeft niet alles op voorhand vast te leggen, maar moet richting geven. Wat vinden we als school belangrijk? Wat accepteren we en wat niet? Welke standaarden hanteren we voor betrouwbaarheid, uitlegbaarheid en veiligheid? En vooral: hoe zorgen we ervoor dat AI het leren versterkt in plaats van ondermijnt?
‘Zorgen voor een verantwoorde inzet van AI kunnen de scholen niet alleen’
Begrijpen hoe AI werkt
Een voorwaarde bij dit alles is dat scholen begrijpen wat er op hen afkomt. Leraren moeten zich bewust zijn van hoe AI werkt, waar de grenzen liggen en wat het betekent voor de dagelijkse onderwijspraktijk.
Digitale geletterdheid, kritisch denken over technologie en ethisch bewustzijn moeten basiscompetenties zijn. Dat vraagt om méér dan eenmalige trainingen en om ruimte om AI-praktijkervaring en –expertise op te bouwen en te delen.
Verantwoordelijkheid delen, samenwerking versterken
Zorgen voor een verantwoorde inzet van AI kunnen de scholen niet alleen. Het is ook niet alleen de verantwoordelijkheid van het schoolbestuur. Het is een gedeelde verantwoordelijkheid, van sectororganisaties, aanbieders, ontwikkelaars, ouders en van overheden die zorgen voor duidelijke regelgeving en verantwoorde kaders.
Dus onderzoek de kansen die AI biedt! Ga niet af op vage beloften van leeropbrengsten en tijdwinst en maak bewuste keuzes op basis van gedeelde waarden en onderwijsvisie. Zoek daarbij de samenwerking op en durf te kiezen.
Een voorbeeld uit de praktijk: Scholengroep Spinoza
Scholengroep Spinoza is een schoolgroep van twaalf middelbare scholen in Voorburg en omgeving. Binnen deze scholengroep werkt men met een Innovation Board die innovatie stimuleert en faciliteert. Spinoza heeft een eigen AI-beleid geschreven, waar de twaalf scholen hun eigen verdere invulling aan kunnen geven. Onderdeel van dit beleid is de ontwikkelde AI-toets, een vragenlijst die ingevuld kan worden als een docent besluit AI te gaan inzetten in zijn of haar onderwijs. Sinds 2024 is er binnen Spinoza een AI-coördinator aangesteld. De school experimenteert volop met het bouwen van chatbots en er zijn het afgelopen jaar tien Gemini-pilots gestart, elk met een eigen onderzoeksvraag. Om medewerkers op te leiden, is er een eigen AI-cursus ontwikkeld en kunnen leraren zich dit schooljaar inschrijven voor een op maat gesneden workshop. Ook is er een landingspagina gelanceerd voor medewerkers waarop alle relevante informatie over AI te vinden is, net als handige tips.
